Este espacio esta dedicado a todos Uds que esten interesados en compartir mas con nosotros de San Juan Mixtepec.

Tambien Si no eres miembro ya, te invito a que ingresen a nuestro Group Chat de San Juan Mixtepec en http://mx.groups.yahoo.com/group/Mixtepec/, atravez de este foro, podran dar a conocer sus opiniones, e información y sobre todo, podran discutir diversos temas que estan relacionado con nuestro Municipio, desde su cultura, tradicion, noticias, proyectos entre cosas.

Comentarios o Sugerencias

Para comentarios o Sugerencias sobre el BlogSpot de San Juan Mixtepec, les pido de favor que lo hagan a info@sanjuanmixtepec.com

lunes, septiembre 27, 2010

viernes, septiembre 17, 2010

Guelaguetza 2010 en Salem Oregon

viernes, septiembre 10, 2010

Gobierno del Estado atiende demandas sociales de Antorcha Campesina

* Afirmó que se brinda atención al conflicto agrario entre Yosoñama y San Juan Mixtepec
* Destacó además el apoyo que se brinda a las familias damnificadas por las lluvias

Miércoles, 08 de Septiembre de 2010
MÉXICO, D.F.- El Ejecutivo estatal Ulises Ruiz Ortiz, sostuvo que el Gobierno del Estado privilegia y brinda atención a las demandas sociales de la organización Antorcha Campesina, en especial, al conflicto agrario que sostienen las comunidades de Santo Domingo Yosoñama y San Juan Mixtepec, en la región Mixteca.

En entrevista con el periodista Néstor Ojeda, de la Cadena Radio 13, el mandatario oaxaqueño afirmó que lo que se busca es dirimir las diferencias entre ambas localidades, utilizando los puentes del diálogo y la concertación como las únicas vías para la búsqueda de acuerdos, a fin de garantizar la paz y la estabilidad social en esa zona.

Por ello, enfatizó que su administración agotará todos los esfuerzos y mecanismos para resolver de fondo este problema que lleva más de 45 años, en el que se disputan mil 700 hectáreas, logrando que a la fecha, las autoridades municipales de las dos poblaciones establezcan mesas de negociación con las secretarías de Gobernación, Reforma Agraria y el Gobierno estatal.

Asimismo, Ruiz Ortiz precisó que su administración mantiene una relación institucional con Antorcha Campesina y como parte de estos apoyos, el Gobierno del Estado le entrega cerca de 60 millones de pesos para diversos proyectos productivos en beneficio de las comunidades indígenas que integran este organismo.

“Lo que se busca es que a través del consenso y del diálogo puedan dirimir sus diferencias y finiquiten este conflicto”, precisó, al señalar que el Tribunal Federal Agrario resolvió a favor de San Juan Mixtepec.

En otro orden de ideas, el Ejecutivo estatal, añadió que el Gobierno del Estado, a través del Instituto Estatal de Protección Civil, mantiene un monitoreo y vigilancia constante en las regiones afectadas a consecuencia de las intensas lluvias que han azotado al Istmo, Cuenca, Mixteca y Valles Centrales.

Indicó que en apoyo a las familias damnificadas, la entrega de víveres se realiza mediante un puente aéreo, además de iniciar con la cuantificación de daños para registrar un censo de las pérdidas materiales y con ello, activar los recursos correspondientes.

Ante estas contingencias que azotan gran parte del territorio mexicano, Ruiz Ortiz hizo un llamado a los mexicanos para que acudan a las delegaciones de la Cruz Roja a entregar víveres, como medicamentos, agua embotellada, colchonetas, cobertores y alimentos no perecederos, mismos que serán distribuidos entre la población afectada.

En un recuento preliminar, detalló que existen aproximadamente 289 mil damnificados en cerca de 250 municipios y cerca de 72 mil viviendas dañadas, además de severas afectaciones en la red carretera estatal.

San Quintín: el valle del olvido

Campesinos Mixtecos originarios de San Juan Mixtepec en los Campos de Camalu, B.C. Mexico

Jaime Martínez Veloz
En lo que va de este año varios hechos que provienen del valle de San Quintín sacuden nuestras conciencias. Por un lado, a inicios de año el accidente de un autobús en la carretera de La Rumorosa con destino a Villa de Juárez, Sinaloa, donde fallecieron 16 personas entre niños, niñas, mujeres y hombres, y con igual número de heridos, todos jornaleros agrícolas y en su mayoría indígenas; la desesperación de miles de familias indígenas jornaleras al verse sin alimentos e ingresos debido a los desastres ocasionados por las tormentas que azotaron los principales poblados de la región de San Quintín, y hace dos días, de nueva cuenta otro accidente de carretera a la altura de Punta Colonet, de un camión que transportaba jornaleros que laboran en la Empresa Agrícola Vicente Camalu, propiedad de la familia García, y que provocó la muerte de una persona y 10 lesionados de gravedad.

Es imperdonable que después de lo ocurrido en el accidente de La Rumorosa y de escuchar declaraciones de parte de los funcionarios federales, estatales y municipales de hacer una revisión profunda del marco jurídico del transporte, de la seguridad social, del respeto a los derechos laborales, nos enteremos de que poco o nada se ha hecho para prevenir y para solventar las consecuencias de este tipo de accidentes.

Este último percance implica que la Empresa Agrícola Vicente Camalu contrata el servicio de transporte de un autobús cuyos documentos no tienen nada que ver con la transportación de trabajadores, que para cubrir las apariencias el camión se pintó del mismo color que una línea de transporte autorizada, que de nueva cuenta, la situación de los heridos en términos de su atención vuelve a indicarnos las maniobras patronales para no afiliar a sus trabajadores al régimen ordinario del Seguro Social y que los recursos en derecho a favor del trabajador difícilmente son reclamados, por ignorancia de los mismos trabajadores, y que el sindicato con el cual está firmado el convenio laboral su papel nominalmente es de extorsión para ambas partes, a unos les impone el contrato con la dádiva de proteger a la empresa y de tener todo en calma, y a los otros simplemente la posibilidad de trabajar para mantener a sus familias sin el recurso de exigir ningún derecho.

¿Qué relevancia tiene el valle de San Quintín? Este valle, del municipio de Ensenada, Baja California, se ubica a 200 kilómetros al sur de la cabecera municipal. La región destaca por estar entre los primeros lugares a escala nacional en producción de hortalizas para exportación. Cuenta con más de 20 mil hectáreas de riego, con tecnología de punta, que le permiten aprovechar al máximo el recurso del agua; cuenta además con la modernización de sus procesos productivos, semillas mejoradas, fertirrigación, invernaderos computarizados y empacadoras que garantizan calidad y presentación de los productos. Los niveles de productividad impactan en altos rendimientos que lo llevan a competir en el mercado mundial de las hortalizas en cultivos como tomate, pepino, calabaza, coliflor, brócoli, y en los últimos años, la producción de fresa. Su cercanía con la frontera de Estados Unidos y los costos de mano de obra son dos condiciones que hacen que las empresas agroexportadoras de San Quintín sean altamente competitivas en el mercado mundial.

El despegue de la región obedece principalmente a la presencia de miles de jornaleras y jornaleros agrícolas migrantes indígenas, quienes provienen desde hace más de cuatro décadas del sur y sureste del país, siendo Oaxaca, Guerrero, Hidalgo y Veracruz los estados con mayor oferta de mano de obra agrícola: mixtecos, zapotecos, triquis y nahuas son los grupos indígenas que en mayor proporción viajan a Baja California, dando trabajo, riqueza y desarrollo a la región.

Las comunidades de origen de las y los jornaleros agrícolas se caracterizan por ser de alta y muy alta marginación debido a la escasez de fuentes de trabajo, por lo que la migración hacia las zonas agrícolas del noroeste resulta una atractiva estrategia de sobrevivencia. Durante la temporada alta de las cosechas se llega a contar con la presencia de hasta 40 mil trabajadores y trabajadoras jornaleros migrantes.

La migración en un principio era mayoritariamente de hombres solos, quienes eran los que por tradición proveían el sustento familiar, pero por necesidades económicas se convirtió en nuclear, por lo que actualmente familias enteras emigran.

Hoy existen 14 empresas agrícolas en la región con alrededor de 20 campamentos en donde se albergan las familias de los jornaleros por temporada. Asimismo, existen 43 asentamientos en colonias de familias de jornaleros con una población de más de 30 mil pobladores, que representan la mano de obra cautiva. Del total, 45 por ciento son mujeres y con 10 por ciento de mano de obra infantil, en donde más de 65 por ciento habla una lengua indígena.

Cerca de 45 por ciento de la mano de obra jornalera percibe un ingreso de menos de dos salarios mínimos. Actualmente y por motivo de la crisis recesiva, el mercado de hortalizas se contrajo, por lo que en esta época de temporada sólo están laborando un promedio de cuatro días, afectando seriamente el ingreso familiar, por lo que se incrementa la necesidad de que más miembros de la familia se incorporen al trabajo agrícola.

jueves, septiembre 09, 2010

Guelaguetza 2010 - Bakersfield, CA

martes, septiembre 07, 2010

3 mil antorchistas marchan por la ciudad de Oaxaca

Escrito por Ramiro Santaella Sánchez
Martes 07 de Septiembre de 2010 10:22
Oaxaca de Juárez, 7 de septiembre. Alrededor de 3 mil simpatizantes de la organización Antorcha Campesina iniciaron una marcha que recorrerá diversas calles de la ciudad de Oaxaca.

Su dirigente estatal Gabriel Hernández García indicó que las demandas básicas son castigo para los asesinos del campesino Simón Antonio Santos de 54 años de edad y quienes pertenecen a la comunidad de San Juan Mixtepec del distrito de Santiago Juxtlahuaca.

Además cárcel para otro grupo de la misma población que retuvo a cerca de 40 campesinos de Santo Domingo Yosoñama del municipio de San Jaun Ñumi en la zona de la Mixteca así como solución al conflicto agrario que sostienen ambas comunidades y que hace más de 100 años sobre una superficie de 1740 hectáreas y las cuales se adjudica como suyas Mixtepec.

El contingente que grita consignas de “justicia” se enfila sobre avenida Independencia y llegará a la rotonda Lázaro Cárdenas procederá por Periférico y llegará al crucero de Cinco Señores y continuará sobre la avenida Ricardo Mata, el Mercado de Abasto y retornará al zócalo capitalino donde partió.

Antorchistas marcharán por calles oaxaqueñas

por Rodolfo Carranza
Ciudad / Oaxaca | Martes, 07 de Septiembre de 2010
Oaxaca, Oax.- En estos momentos, integrantes de antorcha campesina se alistan para dar inicio con su marcha por calles del centro histórico, para exigir solución a la problemática que existe entre San Juan Mixtepec y Santo Domingo Yosoñama.

Alrededor de mil antorchistas de las regiones de la Costa, Sierra Sur, Cañada, Mixteca y Cuenca, partirán del zócalo de esta ciudad y marcharán por las calles de Independencia, Av. Juárez, hasta bajar al periférico donde retornarán al zócalo y llevarán a cabo un mitin.

En entrevista, Felipe Martínez Antonio, presidente municipal de San Juan Ñumi, dijo que esta marcha es para pedirle al gobierno del estado, dé una pronta solución al problema agrario entre las comunidades de San Juan Mixtepec y Santo Domingo Yosoñama, de igual forma, la realización de obras de infraestructura, electrificación, agua potable y caminos en las diferentes regiones del estado, ya que hasta el momento no ha habido una respuesta favorable a sus demandas.

Cabe señalar que los antorchistas, marcharán simultáneamente en la ciudad de México.

Por último, señaló que de no haber una respuesta favorable, seguirán en plantón en el corredor del Museo del Palacio.

Ante la falta de respuesta a sus demandas, antorchistas se preparan para movilizarse en la ciudad

Escrito por Saraí Jiménez
Martes 07 de Septiembre de 2010 09:31
Oaxaca de Juárez, 7 de septiembre. Para exigir una solución al conflicto agrario entre Santo Domingo Yosoñama y San Juan Mixtepec, y que se castigue a los secuestradores y a los asesinos de antorchistas oaxaqueños, en el Zócalo 20 mil antorchistas se preparan para caminar por la ciudad, demandando justicia para las víctimas, solución al conflicto agrario.

En entrevista, el líder estatal de Antorcha Campesina, Gabriel Hernández García, dijo que hasta el momento ninguna de las demandas planteadas al gobierno estatal se han cumplido.

Acusó la omisión del mandatario estatal, Ulises Ruiz, quien no ha castigado a los responsables del secuestro y tortura de 39 indígenas mixtecos de la comunidad de Santo Domingo Yosoñama, incluyendo ancianos y jóvenes.

Recordó que desde hace décadas, Yosoñama mantiene una disputa por 1800 hectáreas que ha poseído desde hace siglos, y que reclama como suyas el pueblo vecino de San Juan Mixtepec.

La situación se complicó por la intervención de las autoridades agrarias quienes decidieron que dichas tierras pasaran a poder de Mixtepec.

Después de ello, se secuestro a 39 campesinos por parte de Mixtepec y el asesinato de Simón Antonio Santos, por un balazo en la cabeza, y lesiones de gravedad a otros cuatro.

Ante los hechos, Antorcha instaló un plantón en demanda de que se liberara a los campesinos, se castigara a los secuestradores y se encontrara una solución justa al problema agrario, pero hasta el momento no ha habido una respuesta, concluyó Hernández García.

miércoles, septiembre 01, 2010

Tnu'u saja ní ñayiví ja ñatu na sa'a ndeva'tna'a Se'e kaka'an taka ma ñu na'nu

United Nations Information Centre, Mexico

Tnu'u saja ní ñayiví ja ñatu na sa'a ndeva'tna'a Se'e kaka'an taka ma ñu na'nu


Uxi kií yoo Diciembre kuiya 1948 nganclututu taka ma ñu na'nu te ngandatnu'i te ngasijinui tnu'u, ja nu tutu ya'a ka'an ja taka ma ñayi mí ñayivi ma kú kusa'a ndeva'a tna'a-i. Te suní ngaxindaku-i nu íin iin ñú kusajai tútu ya'a, nu taka ma sa'a ñui, te suni ngaxindaku-i ja nasaja tnu'u mu iín iín suchi kuechi kájika ve'e sikua'a.

TNU'U SAJA NÍ ÑAYIVI JA ÑATU NA SA'A NDEVA'TNA'A


Tnu'u ka'an libertad, justicia, ji'in Paz chi kaka'an ja natu na kukuna kusa'a ndeva'atna'a chi su'uva kundatnu'u mani, kukoto tna'a-i, kuchinde tna'a ñayi ve'e-i, ñui té mi ñayivi, ñatu iyo ja kusa'a ndeva'a tna'a-i.

Nayi ñatu kajini ja iyo tutu chinde ñayi ja ma kusa'a ndeva'a tna'ao, ku ja sa'aí ja kua'a ñayi ñu kasa'a ndeva'a tna'a.

Yuka ku ja kañuku xeen ja kuka'avi-o tutu ya'a tnav'a ku kukoto-mani tna'a-o, ñatu na kukasi ja kusa'atna-o iín ja va'a, te ku kuini-ndsiaja-o nanga i'yadsionsi kuinio.

Te suni ñu kuechi, ñú na'nu taka tusuma-i ni jika ka'nu ñayivi ngandututu-i te ngandaka'i ya jiniñu'u ja ñatu na sa'ndeva'tna, ni ña'a, ni te tna'va iin, iin, ñu kukó va'a, ñatu ñayi kunda'vi koo.

Te suni tákol tu'u ñú ni jika ka'nu nayiví ngasijinui tnu'u ja kukuatnui tútu ka'a tnu'u ja ñatu na sa'a-ndeva'tna.

Te suni nú taka tu'u ñú kukani-ini inú tna ka'a tútu ja ma sa'a ndeva'tna-o chi ku kukotó va'atna takatu'u ñayi káyiyo mí ñayivi.

NU NGADUTUTU ÑAYI

TE SE'E NGAKA'I

TNU'U KA'A JA ÑATU

NA SA'A NDEVA'A TNA'A

Jiniñu'u ja taka tu'u ma ñayi kujiyo ini ñu kuechi ji'in ñu na'nu, ni jika ka'nu ñayivi, kuiní ja kundukunde-i tnava'a takutu'u ñayi ji'ín ve'e tniñu kusaja-i tnu'u tna ka'a títu ja ma kú sa'a ndeva'tna-o. Te sumi jiniñu'u ja kusaja-i tnu'uma nu suchi kasikua'a tnava'a ku kuchinde-i ma-i, tata-i, nana-i, nu kajiyo-i tnundo'o ji ñayi sa'andeva'ña'a.

Artículo 1
Taka ma ñayi nguiakoi ñayivi ñatu na ja'a tnu'u ja kusa'a ndeva'ña-i, su'uva kajito va'aña-i, yuka ku ja jiniñu'u ja kukototna-i.

Artículo 2
Suni ka'a ja ma sa'a ndeva'tna-o, kasa-i ja inuni kaku taka-tu'uo, ñatú kaji ñayi, ñatu nu sa'a kue tnu, kuij, ña'a, té kakui, te suni ñatunu sa'a kue nanga yu'u ka'a-i, nanga i'yandiosi jinindiaja-i, suni ñatu nu sa'a nu kuika-i xi kunda'ví, suni ñatu nu sa'a ndega ñu kaku-i.

Te suni tutu ka'a ja ma sa'a-ndeva'tna-o ku kuatniñu taka ma ñu ñayivi.

Artículo 3
Tutu ya'a chi ñatu jai tnu'u ja kuxinátna ñáyi, su'uva iyo ja chindeña'í te iyoi ja nenuí taka tu'u ñayi nija'anu ji'i suchi lule.

Artículo 4
Ni iín ñayi ma ku kunukechi ka'anga-i nu iíka ñayi, te sumi ma ku sa'a ndeva'ña-i ñayi jínukuechi nu-i.

Artículo 5
Ñatú na ja'a tnu'u ja kusa'ndeva'tna ñayi, kukanitna-i kuquendetna-i ji'in kuka'ndeva-i.

Artículo 6
Taka tu'u ma ñayi jikondáva ñayiví, chi iyo iín tútu ka'a ja ñátu na sa'a ndeva'ña'a.

Artículo 7
Taka tu'u ma ñayi inuni kakui, inuni kande-i nu té tniá ñú te suni ku chindeña'te nu ñatu kuechií iyo.

Artículo 8
Taka tu'u ma ñayi ku nduku-i iín ñayi chindeña'a nú iyo iín kuechi ja kui'i, ve'e kaa, xi na inka tnundo'o iyo-i.

Artículo 9
Ni iín ñayi ma ku kuivi ve'e kaa, xi kutaña-i ñu-i nu ñátu na ki'echi iyo.

Artículo 10
Taka tu'u ma ñayi ku chinde-i ma-i nu ve'e tniñu nú kaa kuechi ja'a-i nava'a kundaa ná kuechi sa'a-i ó ñatú na kuechí iyo.

Artículo 11
1. Taka ñayi kaa chuechi ja'a-i ma kú ki'in ve'e kaa nu ñátu kundaa kuechi tna ka'a títu ja ma ku sa'a ndeva'atna-o.
2. Te suni ma ku ki'in kani-i ve'e kaa, nu masu kuechi xeen sa'a-i.

Artículo 12
Ni iiñ ñayi ma ku ka'a tnu'u ja ku ínka ñayi nu ñájini na tniñu ku, chí súni kuechi síkava ja'a-i nú ka'a tnu'u-i.

Artículo 13
1. Taka ma ñayi, chi sumi kuu kondava-i, ndenga kuini-i, te suni ku káji-i ndee kuu koo ve'e-i ini ñu-i.
2. Taka ñayi ku ke-i ñuma-i, te suni ku ndákokuiñi-i.

Artículo 14
1. Nú iyo iíñ ñayi jika jínu-i ñu-i chi ku nduku-i iín ñu nu ko-i.
2. Nu jako-i iín ñu chi ma kuu kundakuekaña'a ñayi ñu-i, suka ka'an tutu ya ma sa'a ndeva'sa tna-o.

Artículo 15
1. Na ñayi kuini ja xisama-i ñu-i chi ku sa'a-i.
2. Ñatú ma naku kasi, nu kuini iín ja xisama-i ñu, teyu-i.

Artículo 16
1. Té ji'in Ña'a chi ku kutnanda'ate nu ja kajo kuiya-te, te suni iyo ja inú kuchindeña'ai.
2. Ku kutna'anda'a-i nu súka kakuini ma-i.
3. Ñayi, so'a-i jiín taka ñayi ñu iyo ja koto ña'a ñú nava'a ku keko va'a-i

Artículo 17
1. Taka tu'u ñayi jiniñu'u ja koo nu kava ve'ei.
2. Ni iín ñayi ma ku kinde-i nu kaa ve'e ñayi ji'ín nu chi'i itu.

Artículo 18
Taka tu'u ma ñayi ku kani-iní taka ma ja kuini-i, suni ku kuinindiaja-i nu kuimi-i, suni ku xisama-i iyandiosi-i, te sumi ku ndakani-í nu ñayi ja kuinindiaja-i ndiuxi.

Artículo 19
Taka tu'u ma ñayi, iyo ja ku kundutu'tu-i te kundatnu-i, te kuka'a-i iín iín naxi ja-ini-i. Suka iyo ja ñatu na kasi yu'u ñayi ka'am, ku saja-i tnu'u, naxi kuini ma-i.

Artículo 20
1. Taka tu'u ma ñayi, iyo ja kú kustutu-i, tna'í, te kundututu-í.
2. Ma kú kuxitetú-tna'í ja kundututu-i nu ñatú kuini ñayi.

Artículo 21
1. Taka tu'u ma ñayi, iyo ja ku kunetniñu-i ini ñú te ku kuiñi ma-i, xi ku kani-i inka ñayi.
2. Taka tu'u ma ñayi, iyo ja ku kukunukuechi-i ñu-í.
3. Ñayi ñu, kaji té sikúko-í ñayi kútni ñu.
Ndutútu ñáyi nija'anu te kakajin uni ñayi, te ñu ku ja ka'an na jíko tniñu.

Artículo 22
Taka ñayi ñu iyo ja te katní tniñu na'anu, iyo ja chindete ñayi ñu tna'va ku kuko va'a-í, te suni kuchinde tna'te ju'in inka ñu na'nu tna'va ku kutávate ñayi ndo'o tnu'ndo'o.

Artículo 23
1. Taka tu'u ma ñayi, iyo ja kukó tniñu-ì nu kakuini, te tniñu ku kusa'aí, te suní iyo ja ké ya'avi-í. Nu ñatu triñu-ì, chi iyo ja ku chindeña'a té tníñu.
2. Taka tu'u ma ñayi sa'atniñu ínu, te suni ínu ké xu'u-í
3. Taka tu'u ma ñayi sa'atniñu, chi suni ínu ké xu'u-ì chi kajiyo tna'a-í ve'eí, te kuini ja chinde ña'a té nee triñu ka'anu ñu ñuko'oyo.
4. Taka ma ñayi iyo ja ku kundututu-í te kukaji-í ñayi kuchindé-ña'a na tnundo'o kajiyo nu kasa'tniñu-í.

Artículo 24
Taka ñayi sa'a tniñu, iyo ja ku ndetatu-i nú jinu tniñu-í, te suni ku ndetatu-í, nu kanika ndetatu-í te suni ke ya'avi-í.

Articulo 25
1. Taka ma ñayi jininu'u ja kuko va'aí ji'in tna'ai, tnava'a kó ja kuka-í, ve'ei, sa'ama-í, nu ku-i tatna, nu sa'a triñu-í, nu ku'a-í, nu ji'i yí-i xi ña'a si'i-í. Nu ngu-nija'nu-i, xi kuana tniñuí.
2. Ñayi ñu'un sa'a chi suni iyo ja kusa'anu ña'a ñú. Taka ma suchi lule kákaku ve'e ñayi ngatna'nda'a, xi sa'a nda'vi chi iyo ja ínu kukoto va'a ña'a ñayi Ñu.

Artículo 26
1. Taka tu'u ma ñayi jiniñu ja sikua-í. Ñayi sikua chi ñatu iyo ja tnu'ya'vi-í. Kañukún te jini'ñu ja sikua'a ñayi iín kuiya. Ñayi kikua'a ntsi. iín kuiya, chi suni ku sikua-í nu kuini ma-i.
2. Ve'e sikua chi iyo-í ja chindeí iín iín ñayi tna va'a kukutu'unai te kú, kuchinde tna'í ku kukutu'uvaí ja ma kusa'a ndeva'atnaí, ndatnu'u mani-i, taka ma ñayi ñu kuechi, ñu na'nu ni jika ka'anu tna va'a ku kukue'enu va'a taka ma ñu, te ñatu ma na kukana.
3. Taka tu'u ma tata kajiyo sa'a, iyo ja ku kukájite nu kusikua'a sa'ate.

Artículo 27
1. Takatu'u ma ñayi jiñiñu'u ja ku kivindú taka ma ja iyo ini ñu, kui na iín tniñu, iín viko, te suni ku sikua ñayi tna va'a chindeí ñuú.
2. Taka ñayi iyo ja ñu koto va'a taka iín tniñu sa'aí tnava'a ñatu na su'u tniñu sa'aí.

Artículo 28
Taka ñayi ndetu taka ja ka'an tutu ja ñátu na sa'andeva'a tna'a, ku jiko nu iín, iín ñu teyu.

Articulo 29
1. Kata ma ñayi iyo ja sa'aí tniñu ñú tnava'a chindeí nuí te sa'a ka'anuí.
2. Taka ñayi chi iyo ja kuatnu'i ñu-i tna va'a ku kukuatnu'u tna'aí jiú iín, iín ñayi ñú.
3. Taka tnu'u ya'a ma ku ja ma sa'anuo chi suí tniña'a tna va'a una ku kusa'a ndeva'a tna'ao.

Artículo 30
Ñi iín ñu, ni iín, ñayi ma ku, sikaka yataí taka tnu'u ka'an naxi kukoto tna ñayi.